Με συμμάχους την καλοκαιρία και την χαρούμενη διάθεση, οι Δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξεις του σχολείου μας επισκέφτηκαν πεζοπορώντας τον αρχαιολογικό χώρο της Γράβας στα περίχωρα του Αστακού. Η εξόρμηση πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του φετινού εκπαιδευτικού προγράμματος Φυσικής Αγωγής για την πεζοπορία.
Μετά από μιας περίπου ώρας ανάβαση, βρεθήκαμε στον χώρο του βυζαντινού κάστρου, μπήκαμε μέσα και προχωρήσαμε ως τα ερείπια της εκκλησίας. Αφού ακούσαμε μερικά πράγματα για το βυζαντινό κάστρο και τη ζωή στα βυζαντινά χρόνια, μεταφερθήκαμε μέχρι το αρχαιοφυλάκιο λίγο πιο πάνω, όπου ξεκουραστήκαμε στη σκιά και αγναντέψαμε τη θέα του κάστρου από ψηλά. Μαζί μας ήρθαν και κάποιοι γονείς, οι οποίοι μέχρι τώρα δεν είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τα κάστρα της περιοχής. Ήταν μια όμορφη εκδρομή αν και κουραστική!
Λίγα λόγια για το αρχαίο-μεσαιωνικό κάστρο:
Η ιστορική γεωγραφία της περιοχής του Αστακού μας σώζει το τοπωνύμιο του αρχαίου Αστακού κοντά στο σημερινό κάστρο. Η περιοχή ονομάζεται Γράβα που σημαίνει "σπηλιά", ίσως όμως τοπικά να σήμαινε και τη μεγάλη πέτρα επειδή οι ντόπιοι σήμερα την αποκαλούν "γράβαλο". Ο κόλπος του Αστακού έφτανε πολύ μέσα, σχεδόν κάτω από το κάστρο. Για το αρχαίο κάστρο δε γνωρίζουμε πολλά, εκτός του ότι αποτελούσε κομμάτι της πολιτείας: λίγο πιο πάνω (όπου σήμερα υπάρχει το αρχαιοφυλάκιο) υπήρχε ναός του Δία και νεκροταφείο. Γνωρίζουμε επίσης ότι πολύ διαδεδομένη ήταν η λατρεία του Ηρακλή. Ο αρχαίος Αστακός παίρνει μέρος στον εμφύλιο πόλεμο Αθηνών-Σπάρτης και αρχίζει να παρακμάζει στα χρόνια των Μακεδόνων. Η οριστική του παρακμή έρχεται όμως με την έλευση των Ρωμαίων, οι οποίο χτίζουν την Ακτία Νικόπολη κοντά στη σημερινή Πρέβεζα και πολλοί κάτοικοι υπόκεινται σε αναγκαστική μετανάστευση. Η περιοχή σχεδόν ερημώνει.
Στα χρόνια του Βυζαντίου, το ανάγλυφο παραμένει ίδιο. Η θάλασσα φτάνει σχεδόν μέχρι τα αρχαία ερείπια και η Βελούτσα συνεχίζει να προσφέρει φυσική οχύρωση στην περιοχή. Στα πλαίσια της πολιτικής των πρώτων βυζαντινών αυτοκρατόρων (μάλλον του Ιουστινιανού), η Γράβα ξαναπαίρνει ζωή. Τα τείχη της επισκευάζονται και ξανακτίζονται πιο δυνατά και γερά, ενώ στο κέντρο του φρουρίου και προς την πλευρά του δρόμου (σήμερα) υψώνεται ένας μεγάλος πύργος, ο Πύργος του Καστελλίου. Είναι η βυζαντινή καστροπολιτεία Δραγαμεστός ή Δραγαμέστο. Οι ντόπιοι το αποκαλούσαν Δραγομέστι και οι Φράγκοι Dragomestre. Η κεντρική είσοδος του κάστρου είναι από την πλευρά του σημερινού Αστακού, ενώ μια παράπλευρή είσοδος σώζεται κυρίως από την πλευρά του αρχαιοφυλακίου. Μέσα στο κάστρο υπήρχε φρούριο για να στρατοπεδεύει το πεζικό (μαγκιστέρια και κομητατήσια) και το ιππικό (φοϊδεράτοι και βουκελάριοι). Το κάστρο φύλαγε το πέρασμα ανάμεσα στη θάλασσα και στο εσωτερικό, επομένως σκοποί πρέπει να ήταν διασκορπισμένοι στις γύρω κορυφές. Η πειρατές ήταν η μεγαλύτερη απειλή, ωστόσο το Δραγαμέστο δεν διέθετε στόλο και υποστηριζόταν από μονάδες αυτερετών που επέδραμαν με τους δρόμωνές τους από τη γειτονική Κεφαλονιά. Στο εσωτερικό του κάστρου υπήρχαν ναοί (σώζονται τα ερείπια μιας βασιλικής αφιερωμένης στην Αγία Αικατερίνη ή στην Αγία Παρασκευή), δημόσια κτίρια και κατοικίες. Η γύρω γη ανήκε στους ντόπιους, λογικά όμως μεγάλο μέρος της άρχισε σταδιακά να περνά στα χέρια των στρατιωτών ως στρατιοτόπι. Από τον 13ο αιώνα και μετά αρχίζει η παρακμή του βυζαντινού στρατού και του κάστρου. Τα στρατιωτόπια καταργούνται, οι μισθοφόροι κατακλύζουν το στράτευμα και η γη ξαναπερνά στα χέρια των ντόπιων χωρικών.
Λίγο βορειότερα, στη Βόνιτσα, οι Βενετοί χτίζουν ένα μεγάλο κάστρο, το οποίο είναι ισχυρότερο από το Δραγαμέστο και γίνεται στόχος των Τούρκων. Μοιραία λοιπόν η Γράβα υποβαθμίζεται. Τα συχνά περάσματα και οι λεηλασίες των Τούρκων το ερημώνουν και οι κάτοικοι για να προστατευτούν χτίζουν τα σπίτια τους στους πρόποδες της Βελούτσας, δημιουργώντας το χωριό Δραγαμέστο, το παλιό Καραϊσκάκη. Οι τελευταίοι καστρησιανοί θα πρέπει να παρακολούθησαν από τις πολεμίστρες της Γράβας την περίφημη Ναυαμαχία της Ναυπάκτου, η οποία έλαβε χώρα στις Εχινάδες, απέναντι από τον Αστακό.
Στα τελευταία 200 χρόνια, η Γράβα είναι ένας σωρός ερειπίων. Λίγο πριν την απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Τούρκους πρόλαβε να αντικρύσει τον λόρδο Μπάιρον να αποβιβάζεται στον κόλπο για να μεταβεί στο Μεσολόγγι και τον Καραϊσκάκη να στήνει το στρατόπεδο του εκεί κοντά. Με τη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους το 1830 και την σταδιακή υποχώρηση της ακτογραμμής, δημιουργούνται τα πρώτα σπιτάκια στο λιμανάκι του Αστακού, το οποίο λέγεται τώρα Σκάλα Δραγαμέστου. Το εμπόριο βελανιδιού φέρνει πλούτο στον τόπο που μεγαλώνει και στολίζεται με όμορφα νεοκλασικά σπίτια. Ο Αστακός μεγαλώνει και γίνεται όπως τον ξέρουμε σήμερα. Ταυτόχρονα, το παλιό χωριό εγκαταλείπεται λόγω κατολισθήσεων και ένα νέο Δραγαμέστο, με την ονομασία "Καραϊσκάκη" πλέον δημιουργείται στον κάμπο.
Σήμερα, τα ερείπια της Γράβας στέκονται κατεστραμμένα αλλά αγέρωχα μπροστά στον επισκέπτη. Δίνουν την εντύπωση ξεπεσμένου αριστοκράτη που αγωνίζεται να μη ξεχάσει ο κόσμος την ιστορία του. Η ανάγκη για την τουριστική αξιοποίηση του βυζαντινού κάστρου είναι παραπάνω από επιτακτική. Η θέση του είναι τέτοια, ώστε μπορεί κανείς να το θαυμάσει ολόκληρο από ψηλά, ακολουθώντας το χωματόδρομο προς την Αγία Παρασκευή. Πρέπει όμως να γίνουν εργασίες μερικής αναστήλωσης και καθαρισμού των ερειπίων. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν θα μπορεί να αναδειχτεί, αν δεν προηγηθεί διαπλάτυνση και ασφαλτόστρωση του δρόμου που οδηγεί στο κάστρο μας. Θα είναι ένα μεγάλο έργο που θα αναδείξει τον αρχαιολογικό τουρισμό της περιοχής μας.
Φωτογραφίες από την επίσκεψή μας:
Ανεβαίνοντας στο κάστρο.
Τα ερείπια του αρχαίου ναού του Δία.
Πλάκες από το ναό.
Η οχύρωση του κάστρου.
Μέσα στο χώρο του μεσαιωνικού κάστρου.
Ο δρόμος ήταν σε αρκετές περιπτώσεις δύσβατος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου